Literatur idazlanak
HAE^
1.- Hau da pandero berria hotz eginez hasi dut liburua. Liburuaren lehenengo zati hau lanaren aurkezpena bezala da. Panderu-jotzaileak bezala hots egiten dut zer noan kantatzera, kantatzera noanak zer arazo eman izan didan gaiaren aldetik, euskara beraren aldetik, eta abar.
2.- Gurutzeko Jonen Plazako iturria dut urrengo pausoa. Madrileren ikuspegiak eman dizkidan lehendabiziko impresio-zapladen maspilduraz betea, Gurutzeko Jonen Plazako iturrondoan egiten dut apatx, neure onera etorri guraz. Ikusi dudan guztia isildu araziz, etorri ta joan ari den urak damaidan pelikulari natzaio jarri. Lehena dit oroitarazten urak, neure jatorria dit gogoratu arazten, hain berria zaidan inguru hain berri honen barruz gora.
3.- Islak. Hala izendatzen dut Madrilek eman zizkidan etxadizko eta etxadikerazko inpresio eta eraginez idatzi nituen zirrada ta zauzkada txatalei. Goemetriazko zenbait hitzez adierazi behar izan dut lineal ikuspegitan agertu zaidan hiria.
"Ormen burruka ormaz orma doa,
zeinek zein azpitan hartu,
zeinek zeinik ihesi
kael luzeak zehar,
elkarren ondoren ezpata bertikalez,
nahiz horizontalez
Velazkezen [sic] zerupe geroztik errektangular bilakatu hontan".
4.- Zorabiotan izenburutzen dut zati hau. Oraindik hiriaren zaplada txundigarriaren pean aurkitzen dut burua, gauza bakoitza bere tokitan kokatu ezinik nabila oraindik, kantagai askoren aurrean, hizkuntza haien neurrira iristen ez zaidala ala ezin moldaltuz hizkuntzari, baina egin ahaletan [sic] dihardut arik eta liburuaren egitura garbi ikusi arte.
5. Jendea. Aurrenik hiriaren geometria egiturak deitu banindu, hiri lineal zurrun eta kantaltsu hortan jendea bizi dela ohartu dut, jende asko bizi dela, eta atal hontan jendeari nagokio. Jendeari orain, lehen etxeei baino adiago, hitzez jantzi nahiz gizaki bakoitza, kaxkarrenarentzako ere motx aurkitzen ditudalarik hitzik luzeenak. Durangon, Gernikan, Alzuzan bizi daitekeen jendea ikusten dut Madrilen, jendetasunaren misterio jakingarri mila modu interesgarritara daramakian mila modutako jendea.
6.- Espainiako Plaza. Lagun zahar baten etxera bezala joan ohi nintzen Espainiako Plazara: Zerbantes, Kixote ta Santxo bizi nituen han. Mutikotan zaletu nintzaien haiei. Antxe [sic] aurkitu nituen Madrilen, betiko mezu betikoz, zoro ta garaitu guztiontzako animo-hitzez, ihardunean aritzeko poza eskainiz. Han asaskatu ohi nintzen euskaldunon arazo negargarri frakasatuz, frakasoaren martiri glorios haiekin.
7.- Eta gizona. Jendea talde handitan, multzo ibilkorretan ikusiz, jende hura bakoizka begiratzen hasi nintzen noizbait. Talde ta multzo izugarri haiek, bat banako gizonez osaturik zeudela ikustera heldu nintzen: Multzoa osatzen zuen gizon bakoitza, multzo hartako hitz-buru izan zitekeela, multzoak osatzen zuen poemari, gizon haietako bakoitzak, beste inork ez halako irakur hasera eman zezaiokeela ohartu nuen. Goizero Metroko andenetan pilatzen ziren talde haiek, kalez kale zerbaiten ondoren ari ziren guztiak eta bakoitza, txaboladitako bazterrez, zubi handien azpitako itzalez, nahi ta ezinaren nekez ziharduten haiek, pertsonaz pertsona, neure herriko gizon kezkatu eta lanpetuen kideko zirela ikusi nuen.
8. Behebarrua. Urak badu burutapen indarrik niregan. Gurutzeko Jonen Plazan ez ezik Manzanares hibaian ere neure barruko barrura nindekarren urak. Segoviako zubia Manzanaresen gainean. Zerua sakon Manzanaresen barnean. Gizonen eta herrien misterioa bezain ala gehiago sakon, gertakutnzen arrazoi lekutako bezain misteriotsu. Emakume maitagarri baten ahoz entzundakoa gogoratzen dut zati hontan: Haurrak izateko ezkondu zen. Emakume zenez haurrak eginez nahi zuen libratu erraietako antsia, haurrak eginez osatu bere emakumetasunaren tasunik berezko eta bidezkoena. Eta senarrarengana ez ezik Jaungoikoagana ere alferretan aina sarritan eta larritan jo zuen. Euskal Herriak bere herritasunaren tasun libra gaitzaren [sic] ondoren bezala jokatu zuen. Euskal Herriaren berritasunaren lortu nahia eta ezina emakume larritu haren aldean larria ta luzea ikusten dudala alderantziz. Hontan bukatzen dut liburua eta dehadar handi batetan.
