Literatur idazlanak
OAR^
Arantzazun dago nire lana eta bizilekua. Arantzazu santutegi eta bakarleku duzu. Andre Mariaren irudi zahar baten inguruan sortu eta hazi da Arantzazu. Bada bostehun urtez gora, Euskalerriarentzat fraile konbentu handi eta arrunt baino zerbait gehiago dela. Andre Mariaren irudi zaharrak erakarmen handia izan du alde batetik; bestetik berriz fraileak izan dira erromesarekin hitz egin dutenak. Arantzazu, ardatz eragile bat izan da Euskalerrian. Euskalerriaren barruz barru aritu den ardatza, Arantzazuri buruzko erromantze bilduma bera bakarrik ere nahikoa da diodana egiaztatzeko. Jende euskaldunak eragin dio Arantzazuri, jende euskalduna izan bai da gehienik Arantzazura hurbildu dena. Jende euskaldun horri bere hizkuntzan erantzun behar izan dio Arantzazuko fraileak. Entzun eta erantzun. Euskaldun jende horren berri sakona izan du Arantzazuko fraileak. Jende horren izaera ezagutu du, jende horren nahi, bizimodu, aiurri, ezin eta pobretasun sakona ezagutu du, eta jende horrentzat bizitzera beharturik aurkitu da historiako trantze bakoitzean zehar. Jende horren hizkuntza hain apalarekiko izan duen arreta bera, ez da izan makala. Tradizio hortan, gure belaunaldiak ezagutu duen katemaila, Salbatore Mitxelena izan genuen. Poeta, historiagile, saiolari. Tradizio honek badu egun ere exponente ederrik gure Aita Villasanterengan. Nor bakoitzaren sentsibilitate, gusto eta joeraz kanpo, eta euskara landuz etxe hontan etorri den gizaldiz gizaldiko zaletasun-abiaduraz gainetik, Arantzazura hurbildu den jendea izan da, hemengo euskalzaletasunari eten gabe eragin diona. Neri behintzat jende hori zait benetan eragile izan.
Eliza-osteratxoa egin ondoren eta inguruak begiratu, edozein baztertxo aukeratu du jende horrek bere bazkarilegetxoa egiteko, eta han daude, hizketan baino isilik, jaki-pardeltxoaren inguruan, isilik eta jaten, noizbehinka zerbait diotela, euskaraz isilik hiz egin behar balitza bezala. Kolpean ezagutzen dut usario zaharreko euskaldun taldea. Erdaldun jendea, edo-ta erdaraz ari dena, altu-altuka mintzatzen da, solteago mugitzen da, abarrots handiagoz da nabarmentzen. Ez du beldurrik, seguru sentitzen da, inguruaren jabe da. Beldurra holako kokildurak lotzen du euskalduna, oso seguru sentituko ez balitza bezala ageri da, paraje arrotzean aurkituko balitza bezala. Gizaldietako menpetasuna, agian mendeetakoa*, nabari zaio, setiatutako ehizi ikaratu adina ez bada ere, abere bildu eta uzkurra dirudi gizajoak. Euskaldun hutsa izateak halako bajutasun lotsagarria balu bezala. Jende horren humiltasunak irabazi nau ni, jende hau zait nagusitu sentipenaren sustraietaraino.
Baina guk, Arantzazutik kanpora ere badugu harremanik: Plaentxi, Eibar, Bergara, Oinati eta horko lagunen kutsurik ere badut. Ezkontzak, bataioak, mezak eta holakotan, bertsoak eta, egin izan ditut, Nabarnizen ezagutu nuen festa-airea jarraituz.
Urte batzutan Araotzen ibili nintzen parroko-ordetza egiten. [I] Araotz, Arantzazutik gertuan dagoen auzune bat da. Oinez ibiltzen nintzen joan-etorri Arantzazutik Araotzera, larunbat erratsaldez joan, igande iluntzean etorri.
Parroko baten bizitzan sortzen da hamaika komedia eta Araotzen niri gertatu zitzaidan bat hauxe da:
Txomenean eta [II]
igande bezperan
kafe bat artua det
egundoko eran
Timotea portau da
oraingo onetan
Kafe Ginea eio
dit arto-errotan. [III]
Arto-errota zaar bat
enplio gabea
mila prenda tartetik
presaz aterea
kolokatzen bear zan
abilidadea
sillan ezarri dugu
nolabait trastea.
Asi gera lanean
kafea eiotzen
bainan bistan nuena
ez nuan sinisten
kafea sartu [sartzen] eta
artoa irtetzen
nork dio milagrorik
ez dela gertatzen? (1)
Amandreak patxada
erraldeka zizun [erraldeak zitun]
kafea bazala-ta
animatzen nindun
lenengoa artoa
gerokoa urrun
kaferik ez azaltzen
luzaroan inun.
Noizbatean ala ere
beztu da iriña
amandreak esaten
zidan: "Au da usaiña"
zerbaitekin gozatu
bear zidan miña
ia gaur sendatu zait
kaferako griña.
"Ain kafe gutxi sartu
ta iriña ainbeste"
ala esaten nion
oso iñuxente
amona orrek jartzen
zuen baliente
"Ez gaude kafe faltan,
badugu dexente". (2)
Aspil bat an bete du
pinttano iriñez
amandrea pozik da
bere burubidez
igurtzzi du musua
amantal barrenez,
auspo bearrik ez da
darabilan aidez. (3)
Lurrunik bazerion
lapiko urari
irakiten zegoen
gure zai aspaldi
amandreak ara du
bota irin ori
eskerrak suak dena
garbitzen dunari.
Likidozko txinparta
atera dit gero
"Ederra egongo da"
esan dit seguro
azukarra bota ta
asi naiz geldiro
talo gustoa ez zait
joan arrezkero.
Merienda bezela
ez dago ain gaizki
publizitate falta [patenterikan eza]
diot nik aitzaki
egarria kenduta
gosea itzali
bejon beio amandre
inbentoreari.
Agostuak iru du
bere karnetean
zer gauzak ikusteko
gauden gu lurrean
errezeta ezin dut
gorde isilean
bitamina sanoa
delako ustean. (4)
