Literatur idazlanak
AOB^
Beharbada, hizlarien artean, euskara-modu beremoduko berdintsu bat izan da Arantzazun.
Poesia eskolarik ostera, ez nuke esango, Arantzazun poesia eskolarik izan denik. [I]
Poesiarik bai, baina azken mende hontarainokoa, apostoladu egintzari laguntzeko eratua izan da. Zerbait irakasteko egina izan da: erligioa, morala,...ta ez zerbaiten gozotan hitzak gozatzearren, hitzari jarraitzearren hitzaren gogo bakarretan gozoa topatzeraino.
Arantzazutiko zenbait poeta.
Arantzazutiko diot, idazten hasi behintzat, hemen hasi zirelako.
Antonio Arruti. 1882-1919. Zarauztarra. 37 urtez hil zen. Nik ezagutzen dudan neurritxoan, Antonio Arruti da bat, didaktikoa alde batera edo bigarren maila baten utziaz, kontakizunen espresio ederra bilakizun nagusi duena.
Jose Arrue. 1884-1960. Aretxabaletakoa. Musikalari handi izan zen eta poeta. Ez dut uste bat ere diaktiko eta moral-maisu izango zenik.
Ignazio Omaetxebarria. 1909-. Gernikarra. Badu elizkantu ederrik eta abar.
Alustiza Julian. 1913-. Gabiriakoa. Poesia bizi duen gizona. Poesia egilea.
Salbatore Mitxelena. 1919-1965. Zarauztarra. Mitxelenak bai ezagutzen zuen eta guztiz haintzat hartzen ere bai Antonio Arruti. Mitxelena oso da poeta eta poeta handia gainera.
Joxantonio Astigarraga. 1932-. Errezildarra. Hainbat poeta erdaldunen irakurle handia. Poesia finen egilea. Zerbaitetan hasi nintzeneko maisu. Geroztik izan ez dudan halako noizbaiteko laguna.
Joseba Intxausti. 1936-. Segurakoa. Poesia politak idatzi zituen garai baten.
Antonio Bilbao. 1936-. Morgakoa. Fin hutsa, gizajoa.
Jose Azurmendi. 1941-. Zegamakoa. Poeta handia. Lagun ona.
Poesiak galdu edo galzorian duen batez ere poeta den gizona. [II]
Zer harreman izan dugun elkarren artean?
Mitxelena oso gutxi ezagutu nuen pertsonalki. Haren poesiatik "ARANTZAZU euskal-poema eta ARRAUN ETA AMETS. Eta gehiago ez, ondo damuz. Ezin nezake esan Mitxelenarengandik baino Lizardi, Orixe-ta gandik [sic] gutxiago ikasi nuenik.
Ni neuk, Joxantonio Astigarraga, Antonio Bilbao eta Joxe Azurmendirekin izan nuen neure zerikusia ta zerikasia.
Arantzazun bai, nahiko denpora eta ardura eskaini zaio Greziako, Erromako eta Gaztelako literaturak ikasteari. Gaztelakoa ikasteari batez ere.
Arantzazuko eskola bakar horixe izan daiteke: leku berean ikasketa berdintsua egin izana, lehenengo ta behin.
Gero, erligioso arazotan behintzat, herriarengandik gertu bizi izana. Herri behartsu horren premina askotarikoa begien aurreran euki izana. Eta azkenean herri horren ezbeharrak erremediatzen saiatu beharraren kontzientzia.
Aita Arrutik badu greko eta latin kutsurik.
Ni neuk ere euskaldunik baino askoz gehiago irakurri dut erdaldunik. Baina ikusi, ikutu ta aldean sentitu duguna, hona etengabean datorren jendearen euskaltasuna izan da.
Eta gutariko bakoitzak egin duena horixe izan da gutxi asko: gertuan izan dugun euskaltasun hortan urtu eta eman batzu ta bestetzuengandik ikasi izan duguna.
— Zer da Arantzatzu, zer esan nai du, gaurko munduan?
“Ori galdetzen dutenentzat, KONDAIRAK argi ta garbi darantzu ta biziro darakus gaurregun ere:
—Jaungoikoarengana igotzeko Euskalerriak daukan Mendi Santua. Orixe degu Arantzazu. Santu izandako Erri baten iraupenerako, Ama-semeen otoitz-lekua”. (AMA-SEMEAK Arantzazuko Kondairan. 249. orrialdean). [III]
—Liburu onek onela behar zuken titulua: "Guztion Ama edo Arantzazuko kondairaren euskal-sentidua, elezarrak lagun".
—Tontor guztietara eldu nai izan det. ¡Zoragarria bait-da Arantzazuko gailurretatik euskal-fedeari begira egotea!
—Arro-arro jartzen zait biotza, Arantzazu begiratu utsarekin. ¡Alako aundia ta alako gurea ikusten det Arantzazu! Gurea bai. Orretxegatik, beharbada euskeraz obeto ulertuko dezu.
—Euskeraz itzegin izan bait-du beti Arantzazuk.
—Biotzik ez badezu, ez joan Arantazura, eztare ez etorri liburu ontara. Biotza ta fedea ta euskaltasuna: iru gauzok bear-bearrezko ditu arantzazu-zaleak. (1)
Eliza-barrena batera bestera
gurutza-lorrean, Jesusen antzera,
txandan dabilkizu erromes-bilera
penitentziketan gauetik goizera.
(146. orrial. goian). (2)
Ostiral-gauero bijili bereza.
Egun artan Yesuk Pasio nekeza
eramanaz sufri bai-zun Eriotza;
ta igande-goizean Berpiztea goza...
Ostiraletako bijili bereza:
Nekaldi-antzetan gau osoa luza
ta biamon-goizez larunbata-Meza;
Mezan jaunartzean Berpizkunde-poza!
(141. orrial., barrenean).
Atzerritar bidazti,
munduan barrena
Erri ez-ezagunen
bila zoazena:
atoz Arantzazuko
eliza-barrena,
emen arkiko dezu
euskal-Sinismena!
(151. orrial.
Erlijioa izan da beti
gure elburuen bulkoa,
gure elburuen bulkoa eta
lei ederrenen auspoa.
Jainkoa degu lemazain eta
jomuga ere Jainkoa.
"Jainko-aintzarik aundienera":
gure nondik norakoa.
(177. orrial.
Euskaldunik bat dan bakoitzagan,
an bada kristau pijo bat.
Kristautasunik ez dunak euskal-
tasunik ere ez anbat.
(178. orrial.
¡Ta erromesak an dijoaz
goizaren lau bidietaz!
Aupa ta eupa, etxerakoan
erromesak kantuz doaz...
(187. orrial.
Zoragarrizko nasian,
etxera-bide argian,
euskera mota berezienak
entzuten dira mendian.
(190. orrial.
¿Zuk zer dezu, ¡Arantzazu!,
ames-kabi, erti-leku?...
Euskalerria oso-osorik
kantari dijoakizu.
(192. orrial.
Goraipa Jauna. Geran guzia
Jainkoari zor diogu.
Gurekin, oro dezakeanak
gauza aundiak egin ditu.
Et exultavit... Amaren poza
semeen pozak geitzen du.
¡Zorioneko Erririk bada,
ecce enim... Amarekin gu!
... Ta, Amarekin bat, euskal-fedeak
MAGNIFICAT jarraitzen du.
(247. orrial.
