Idazlanaren fitxa eta oharrak
Hasiera: Beti zindun berea Jaunak, Andra Mari,
Amaiera: ames altu ta iretargi.
Titulua/Ezkaintza: Begion Lore! (AOB) + Agur begion lore (EXC) + Cum eo eram (DMA)
Iturri nagusia: ELR-1, 132-137. or. (ELR-2, 100. zenb, 151-156. or.)
Beste iturria(k): AOB: 5 + ARAN, 355 zenb. (1954) (320 or.-aurreko azalean + 253-254 or., atzeko azalean) + ELRL, 3-9 + Excelsior, II. epoca, IV. urtea, 1954, 10. zenb., 183-185 or. + ELRG, 8:1-9:2 + ELRP, 74-75 or. (gaztelania) + DMA, 1954, 10, 8
Idazte-urtea: 1954 (ik. azpian 'Ingurune-Oharrak': ik.)
Argitarapen-urtea: 1954 (EXC + DMA)
Gaia 1: Andre Maria
Gaia 2: Otoitza
Dokumentu mota: Lib + Dakt + Inpr
Poesia / Prosa: Poesia
Itzulpen-hizkuntza: Gaztelania
Itzultzailea: Pedro de Anasagasti
Sinadura: Gandiaga'tar B. (EXC)
Hiztegia:
* onu = asmo
* ezotu = B empapar, calar, recalar (Plácido Mújika)
* "megatx= aisit, mehea, segaila, argala" (ELR-2, 268. or.)
* segail = mehe, lerden, txairo (ELRL-n "mehe" zegoen makinazkoan.
* ako = a zer nolako (ELR-2, 265. or.)
* "loka = aldakorra, mugikorra" (ELR-2, 268. or.)
* se = xehe
* "uzi = miresgarria" (ELR-2, 270. or.) (ELRL-n "beretan zegoen idatzita makinazkoan).
* arzuri = artzuri (=alabastro)
* "babil = muka, metxa" (ELR-2, 265. or.)
* "zumel = zimel" (ELR-2, 270. or.)
* kirola = poz, alaitasun (ELR-2, 268. or.: "kirola = pozezko"; baina hemen izena dela dirudi, ez izenondoa.
* afoñu = usain (ik. ELR-2, 265. or.)
* "marra = bolada, bafada, lerro" (ELR-2, 268. or.)
* zirats = eder, polit
* "bulko = gogoeta" (ELR-2, 266. or.)
* "miro = mihilua (landarea)" (ELR-2, 268. or.)
* "gara = lilitxa, lorea" (ELR-2. 267. or.)
Testu-oharrak:
Olerki honek lehen saria irabazi zuen 1954an Euskal Herriko Frantziskotar Hirugarrendarren zuzendaritzak bere Anaitasuna aldizkariaren bitartez antolaturiko sariketan (Zarautz). Horretara aurkezturiko jatorrizko testu daktilografiatua Arantzazuko artxiboan aurki dezakegu (6 orrialde); eta horren kopia digitalizatua Gandiagaren artxiboan (AOB: “Arantzazu” sailean). Erregistro honetan ELR-n argitaraturiko aldaera jaso dugu, ELRP-ko gaztelaniazko itzulpen eta guzti. Aldaera guztien konparazio taula ikus daiteke: “Begion lore-5.Taula.docx”, non ELR-koarekin batera, ELRG, Arantzazu (ARAN) aldizkarikoa, AOB-koa eta Excelsior (EXC) aldizkarikoa ikus baitaitezke batera.
Poemaren aldaera argitaratuetan funtsezko bi bertsio dauzkagu: EXC aldizkarikoa (1954), aurrena, eta ELR liburukoa (1962), azkena. Tartean daude, urrenez urren, AOB-ko aldaera –1954ko olerki-sariketara aurkeztu zuena, lehen saria irabaztiz–, ARAN aldizkarikoa, ELRL-koa eta ELRG-koa.
Poema honen zortzi urteko historia interesgarria da, ikusteko nola joan zen autorea hori landuz eta aldatuz. Aparteko taulan konparatu ahal dira aldaera guztien ezberdintasunak, ELR-kora iritsi arte.
DMA-n, “Cum eo eram” tituluarekin argitaratua, askoz laburragoa da, eta badirudi Excelsior aldizkarian argitaraturikoaren zati batzuk, beren horretan, jaso zituela, besterik gabe; baina lerrotxo bat falta da.
EXC eta ARAN aldizkariek urte berean argitaratu zuten olerkia; tarte horretan irabazi zuen saria 1954ko udako olerki saria AOB-ko aldaerarekin.
Hona hemen aldaeren prozesua:
a) EXC aldizkarikoaren erdi inguruan badago olerki-zati bat ondorengo bertsioetan ez dagoena. Sarirako kendu egin zuen parte hori, bestelako parteak ere guztiz aldatzearekin batera. Zalantzarik gabe, EXC-koa da jatorrizko aldaera.
b) AOB-ko kopia daktilografiatua aurkeztu zuen sarira –Arantzazuko artxiboan dago, sariketara aurkezturiko bestelako olerkiekin batera–.
c) AOB-koa ia bere horretan agitaratu zuen ARAN aldizkarian, aldaera ortografiko eta testu-aldaera txikiren bat edo besterekin bakarrik.
d) ARAN-koa zerbait aldatuz egin zuen ELRL-ko kopia.
e) ELRL-koaren gain aldaketa txikiren batzuk egin zituen eskuz, eta horrela pasa zen ELRG sortara.
f) ELRG-koari bestelako aldaketa txikiren batzuk sartuz ELR liburuko azken aldaera sortu zuen azkenik (1962) (ELR 2. ediziokoa berdina da).
Azpiko ohar zenbakituotan adierazi ditugu, ELRL-ko makinazko kopiaren gainean eskuz sarturiko aldaerak, gero ELRG-ra eta ELR-ra pasatakoak ere.
(0) AOB-n eta ARAN-en maiuskulaz: Betearen
(1) ELRG: baizintzean
(2) ELRG: aintxina-muiñean
(3) ELRG: baziñan
(4) "leize sakonak" ez dago DMA-n; seguruenik kopiaketa okerra besterik ez zen izan.
(5) ELRG: zarrak
(6) ELRL: "meiez"; horren ordez "argiz", eskuz.
(7) ELRG: ta oñarriz
(8) ELRL: "Argi ta garbi"; horren ordez, "garbi ta megatx", eskuz.
(9) ELRL: "itargi"; horren ordez, "ziargi", eskuz.
(10) ELRL: "Argi"; horren ordez, "Zuzi", eskuz.
(11) ELRG: "lore"
(12) ELRG: "munduarentzat"
(13) ELRL-n "amatzat" zegoen makinazkoan; gainera "izartzat" idatzi zuen, eskuz, eta horrela dago ELRG-n. Baina ELR-n "izar" jarri zuen.
(14) ELRL: "artizarraren"; horren ordez, "printza zurien", eskuz.
(15) ELRG: "ikusi eben"
(16) ELRL: "odei edurren"; horren ordez, "ipar-odeien", eskuz.
(17) ELRL-n azken bi lerroak: "Zure gorputza arzuri da ta / zure barru dana argia"; horren ordez, "Arzurizkoa zure gorputza, / arima babil argia", eskuz.
(18) ELRG: sirats (ELRL: zirats*).
(19) ELRG: "sorbaldaz behera"
(20) ELRL: "izar"; horren ordez, "izarto", eskuz.
(21) ELRG: "loretan, lore garaia"
(22) ELRL: "Ta zure 'frutu bedeinkatua'"; horren ordez, "zeu zara frutu bedeinkatuaz", eskuz.
Ingurune-oharrak:
ik.: 1954an ospatu zuen Elizak Andre Maria Sortzez Garbiaren dogma-aldarrikapenaren lehen mendeurrena. Hori zela eta, olerki sariketa antolatu zuen Frantziskotar Hirugarren Ordenak bere Anaitasuna aldizkariaren bidez. Arantzazuko Teologiako hainbat ikaslek hartu zuen parte horretan. Gandiagak idatzia zuen eta argitaratua Sortzez Garbiaren omenezko olerki bat Arantzazuko Excelsior barne-aldizkarian: “Agur begion lore”. Hori guztiz berregin eta sariketara aurkeztu zuen, “Begion Lore” tituluarekin eta “Andremarizale” izenordearekin; lehen saria irabazi zuen (1954ko abuztuaren 8an). Orduko Arantzazuko ikaskideek ondo gogoratzen dute, fraideen jantokian errezitatu zuela, entzuleen miresmenez. Geroxeago, azaroan, Arantzazu aldizkariak argitaratu zion osorik. Aurretik, irailean, jaialdia antolatu zuten Arantzazuko Teologi ikasleek, sariketaren ospakizun gisa.
[I] Magnificat: San Lukasen Ebanjelioak Andre Mariaren ahotan ipintzen duen kantikaren lehen hitza latinez (= "handiesten du"). Fraideek orduen liturgian egunero esan ohi dute Bezperetan.
