Edizio kritikoaren iturriak: ELR-1
Autorea: Gandiaga, Bitoriano
Lankideak: Luis Villasante:
Iturriaren izena: Elorri [1. edizioa] (ELR sigla soilez aipatua normalean oharretan)
Argitalpen-datuak: Editorial Franciscana Aránzazu, Oñate, 226. or.
Iturriaren urtea: 1962
Orrialde-kopurua: 226
Testu-kopurua: 200
Dokumentu mota: Inprimatua
Sailkapena-1: 1.1.1. Liburua
Sailkapena-2: 1.1.1. Liburua-G
Kanpo-deskripzioa:
I. Liburu inprimatua (20 x 13). - Kartulinazko azala koloretan: beirate beltz-zuri-urdina.
II. Olerkiak bata bestearen jarraian inprimatuta: hasierako hitza maiuskulaz - Irudiak, zuri-beltzean.
Edukia:
A) Sarrera (Luis Villasante) (9-19 or.).
B) Aurkezpen olerkitxoa (21. or.)
C) Atariko olerkiak: 3 .
D) 188 olerki zortzi ataletan sailkatuta: sail bakoitza J. Azurmendiren aurkezpentxoarekin, J.L. Iriondoren marrazkiarekin eta Gandiagaren beraren sarrera modukoarekin (hitz lauz idatzitakoarekin) hasten da.
Sailek ez dute titulurik.
1. 16 olerki (31-41 or.)
2. 26 olerki (47-71 or.)
3. 40 olerki (75-115 or.)
4. 24 olerki (121-144 or.)
5. 56 olerki (149-188 or.)
6. 13 olerki (193-201 or.)
7. 12 olerki (207-219 or.)
8. 1 olerki (225. or.).
Gaiak:
Liburu existentziala da funtsean Elorri: 80 bat poema bizi esperientziaren ingurukoak dira. Bizitza hori konkretuan Arantzazun bizi du, ordea, Gandiagak, eta Arantzazu bera dute gai 40 poema inguruk: Andre Maria, santutegia, erromesak, fraideak, etab. Baina Arantzazuko "santutegi natural" zabalagoan bizi da Gandiaga, eta izadi hori kantatzen du, modu lirikoz eta sarritan sinbolikoz. Elorria da, hain zuzen, Arantzazuko eta bizitzako sinbolo nagusia liburu honetan, eta hainbat poema zuzenean elorriari dedikatuak dira. Erro-errotik erlijiozko poesia da Elorri: Andre Mariarekin batera bestelako zio erlijiozkoak ageri dira zuzenean zenbait poematan, otoitz moduan landuta sarritan.
Datazioa:
Idazte-datazioa: 1952-1959.
Inprimategirako jatorrizko testua ez zaigu iritsi, baina argitaraturikoetatik erdiak inguru ELRL koadernotik hartu zituen -besteak argitalpenerako idatzi zituen nonbait zuzenean-. Autoreak goiko aipamenean esaten duenez, argitaratu baino bi urte lehenago bukatuta zeukan liburua, eta beste nonbait dioenez, "1960.erako idatzita neukan ELORRI" (OSK, "Oskarbi" karpeta, 2. or.). Horregatik hor agertzen diren olerkiak, bestelako datu zehatzagorik ezean, 1959 edo lehenagokotzat jo behar ditugu.
Aipaturiko "Izendatu didazuen gaia" hasten den hitzaldian beste hau ere badio: "Garai hau 1952-57 bitartekoa edo da. Ordukoak ditut gero Elorri-n agertu ziren poematxo asko. Gerora ere Jose Antoniorengana [Astigarraga] jotzen nuen, nere lantxoen orrazketa egiteko. Nire lantxoen xedea, esankizunak argi eta garbi adieraztea zen. Martxa honetan idatzi nituen gaur Elorri-n ageri diren poematxoak eta agertu ez zirenak." (Hegats 4 (1991) 208. or.).
Hitzaldi berean aitortu zuen: "Elorri apaiz-karrerako azken urteetan eta apaizgoko lehenetan idatzia dut" (Ibid., 208. or.). 1955ean amaitu zituen Gandiagak apaizetarako ikasketak.
Beraz garbi dago, Elorri-ko poemak idatzi 1952-1957 urteetan idatzi zituela funtsean; eta 1959an bukatuta eta inprimategirako prest zeuzkala.
Oharrak
Lehen edizioarekin batera horren gaztelaniazko itzulpena argitaratu zuten aparteko liburuan. Pedro Anasagastik itzuli zituen Gandiagaren poemak, beronen laguntzarekin. Autoreak dioenez, orduko Erregimenaren kultur politikak behartu zuen itzulpena egin eta argitaratzera.
1961ean inprimategian zegoen liburua, baina horren argitalpena atzeratu egin zuten, erdarazko itzulpenaren zain, eta 1962an argitaratu zuten.
Lekukotasunak:
"Elorri ez zen izan liburu bat egitea: poematxoak elkarren ondoan segidan jarrita daude 8 ataletan, elkarren arteko korapillo nabariago gabe" (Gandiaga, B.: "Izendatu didazuen gaia" hitzaldia, in: Hegats 4 (1991) 215. or.).
Elorri Arantzazu-n egiña det. Opor-aldietan geiena. Beti izan ditut lagun onak eta beti utzi didade nere idazteko griñari jarraitzen. Beti utzi didate bidean edo aurreratxoago edo atzeratxoago joaten edo neuk aukeratzen nuan arkaitz-gallurrera irtetzen edo maiteago nuan erreka-bazterra edo itur-ondoa edo pagadia aukeratzen.
Toki oietan eta artutako apunteak etxean lantzen eta ontzen nituan gero.
Lantze ta ontze kontu ori ez det beingoan bukatzekoa izan. Askotan aztertu ditut, askotan desegin, askotan berriztatu" ("Elorri. Egillearekin izketan" (Pello Zabaletak egindako elkarrizketa), in: Jakin, 16, maiatza 1964, 69-72).
"1958-1960a urteak dira, eta hemen, beste izen bat aipatu, behar dut, Joxe Azurmendirena. Honen eskuetan utzi nituen Elorri izenpean idatzirik nituenak, eta honek bakandu, sailkatu eta sortatu zizkidan Elorri-n ageri diren eran. Elorri, bukatu zen baino urte-pare bat beranduago agertu zen. Bilboko Gráficas Bilbao inprentan aurkitzen zen 61ean. Han harrapatu zuen poliziak liburu gaiztoren batekin nonbait, eta Arantzazura bueltatu zidaten, gazteleraz jar nezan aholkatuz, eta hala itzuli zen". ("Izendatu didazuen gaia", in: Hegats 4 (1991) 209. or.).
Liburu honi buruz ordubeteko elkarrizketa egin zion Pello Zabaletak autoreari Euskadi Irratirako, eta grabatuta dago (ik. GEIR).
Bestelako oharrak:
Eskaintza: "Neure Maixuei asti-une eta biotz-aldietako kantuok".
